کیفی‌سازی تولید

شرکت ملی صنایع مس ایران، یکی از شرکت‌هایی است که در چهار سال گذشته با تکیه بر همدلی، تدبیر و خرد جمعی، هم از تحریم‌ها برای خود فرصت ساخت و هم از برجام. نتیجه این فرصت‌سازی، در پایان سال 95 دست‌یابی به موفقیت‌های پرشمار در عرصه‌های تولید، اکتشاف، اقتصاد مقاومتی، کاهش قیمت تمام‌شده و افزایش بهره‌وری منابع انسانی و انرژی بود. برای آگاهی از کم و کیف اقدامات و دستاوردهای شرکت مس، با احمد مرادعلیزاده مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران به گفت‌وگو نشستیم. او می‌گوید: «مهم‌ترین کاری که طی سه سال گذشته انجام دادیم این بود که با کمک و همدلی همه همکاران‌مان، یک نهضت برای کاهش قیمت تمام‌شده ایجاد کردیم. بر اساس این رویکرد، قیمت تمام‌شده محصولات‌مان را از حدود 4800 دلار در سال 92 به 3800 دلار به‌ازای هر تن در پایان سال 95 رساندیم که تقریباً متوسط قیمت دنیاست و کاهش چشمگیری محسوب می‌شود. درحقیقت، این موفقیت نتیجه پیاده‌سازی «اقتصاد مقاومتی» و تاکید بر «کیفی‌سازی تولید» در شرکت مس است.»

* * *

‌هم‌اکنون ذخایر مس ایران چه جایگاهی در دنیا دارد؟

بر اساس آخرین اطلاعات موجود، میزان ذخایر مس دنیا بیش از 696 میلیون تن مس محتوا برآورد شده است و ایران با داشتن ذخیره‌ای بیش از 22 میلیون تن مس محتوا، حدود سه درصد از ذخایر معدنی مس جهان را داراست و در بین شرکت‌های برتر معدنی دنیا، در جایگاه هشتم قرار دارد. در این میان، معدن مس سرچشمه با ذخیره قابل برداشت معدنی 660 میلیون تن با عیار 68 /0 درصد مس، معدن مس میدوک با ذخیره قابل برداشت معدنی 180 میلیون تن با عیار 6 /0 درصد مس و معدن مس سونگون با ذخیره قابل برداشت معدنی 394 میلیون تن با عیار 6 /0 درصد مس، از مهم‌ترین معادن فعال ایران هستند.

‌به غیر از این معادن فعال، آیا پروژه‌های معدنی دیگری برای بهره‌برداری در دست اقدام دارید؟

هم‌اکنون معدن درآلو، چاه‌فیروزه و دره‌زار در استان کرمان ازجمله معادنی هستند که در حال آماده‌سازی و باطله‌برداری‌اند. در این میان، معدن درآلو کارهایش انجام ‌شده و در سال آینده نصب تجهیزات کارخانه انجام می‌شود، ولی در زمینه معدن چاه‌فیروزه و دره‌زار، شدیداً با مساله کمبود آب روبه‌روییم و سعی داریم با انجام یکسری مطالعات و اجرای پروژه، این مشکل را برطرف کنیم.

‌آیا موفق به کشف ذخایر جدید و چشمگیری در سطح کلاس جهانی در سایر نقاط ایران شده‌اید؟

نکته قابل توجه در این زمینه آن است که در طول 12 سال گذشته، به ذخایر مس در سطح کشور افزوده نشد. دلیل این امر، نداشتن تکنولوژی‌های پیشرفته اکتشافی و نداشتن دانش لازم به خاطر شرایط تحریم بود. خوشبختانه پس از برجام و توافق کشورهای 1+5 بر سر مساله هسته‌ای، امکان به‌روزرسانی در اکتشافات کشور مهیا شد. در این شرایط جدید برای تضمین توسعه پایدار شرکت مس، به کشف ذخایر جدید نیاز داریم؛ بنابراین، با استفاده از فرصت به‌دست‌آمده پس از برجام، سیاست شرکت مس را بر استفاده از آخرین تکنولوژی دنیا در راستای اکتشافات کانسارهای پنهان، اگزوتیک، اسکارن و کانسارهای عمیق قرار دادیم.

‌چه اقدامات عملی در این زمینه انجام داده‌اید؟

هم‌اکنون شرکت ملی صنایع مس ایران، پنج جوینت‌ونچر (Joint Venture) اکتشافی در بهترین سطح با شرکت‌ها و دانشگاه‌های مطرح دنیا ایجاد کرده است. از بین شرکت‌های برتر و معروف اکتشافی، با شرکت Jogmec ژاپن، شرکت بین‌المللی Resorvior انگلیسی-کانادایی، شرکت گرجستانی I.M.B جوینت‌ونچرهای خوبی ایجاد کردیم و آنها متعهد شده‌اند که با آخرین تکنولوژی و دانش روز دنیا به انجام اکتشافات عمیق در ایران بپردازند. علاوه بر این، با همکاری دانشگاه شهید باهنر کرمان و دانشگاه تبریز، دو جوینت‌ونچر با نهاد دانشگاهی UBC کانادا برای انجام اکتشافات عمیق در مناطق جنوب‌شرق و شمال‌غرب ایران ایجاد کردیم. این شرکت‌ها از امسال فعالیت‌های اکتشافی خود را در پنج پهنه ایران شروع می‌کنند و در صورتی‌که این اکتشافات به نتیجه برسند با قدرت می‌توان گفت ظرف 30 ‌سال آینده می‌توانیم سالانه بیشتر از 400 هزار تن تولید کنیم، و البته همین الان هم با خیال راحت و با این میزان ذخایر موجود، هدف‌گذاری برای تولید 400 هزار تن مس را طی 30 سال آینده مستمراً تضمین می‌کنیم.

‌یکی از اقداماتی که شرکت مس در چهار سال گذشته در پی آن بوده، حمایت از معادن کوچک مس در استان کرمان است. چه سیاست و راهبردی در این زمینه در پیش ‌گرفته‌اید؟

یکی از رویکردهایی که در قالب اقتصاد مقاومتی می‌تواند به استان کمک کند فعال کردن معادن کوچک با حمایت شرکت مس است. ما می‌توانیم در حوزه اکتشافات و دانش فنی سایر حوزه‌ها به بخش خصوصی کمک کنیم. طرحی هم در این زمینه به وزارتخانه مربوط و استانداری کرمان داده‌ایم که جزئیات کار کاملاً تشریح شده است. در آن طرح، قرارداد خرید تضمینی با این شرکت‌ها دیده شده است تا اطمینان خاطری برای فعال کردن آنها باشد. هم‌اکنون بر اساس آمارها حدود 230 معدن کوچک در استان کرمان وجود دارد و درصورتی‌که این اتفاق بیفتد حدود 10 تا 15 هزار شغل در استان ایجاد می‌شود.

‌با توجه به اینکه بخشی از دوره مدیریت شما در این چهار سال با تحریم و کاهش درآمدها روبه‌رو بود، ولی شرکت مس اجرا و پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای را رها نکرد. شما در این زمینه چه سیاست‌هایی در پیش گرفتید؟

نخستین سیاست ما در چهار سال گذشته و در آغاز این دوره مدیریت، بازنگری در 36 پروژه توسعه‌ای شرکت مس با رعایت دو اصل توقف پروژه‌های ضررده و تکمیل پروژه‌های سودده؛ و تکمیل پروژه‌های کمک‌رسان به بهبود شرایط زیست‌محیطی صنعت بود. با اینکه برخی از این پروژه‌ها تبلیغاتی بود، توقف این طرح‌ها و حاشیه‌های آن، مهم‌ترین مساله‌ای بود که در طول این دوره ایجاد شد. بر اساس دو اصل مذکور، موارد مهمی همچون نبود ذخایر قابل اعتماد در بسیاری از اندیس‌ها و معادن معرفی‌شده، ضررده بودن واردات کنسانتره برای کارخانه‌های ذوب و به‌تبع آن احداث پالایشگاه‌های جدید، نیاز به اصلاحات ذوب خاتون‌آباد و ذوب سرچشمه برای حذف آلودگی محیط‌زیست و معضل تولید اسید سولفوریک در واحدهای ذوب مس شناسایی شد که ضرورت بازنگری و توقف برخی از پروژه‌ها را دوچندان می‌کرد. درنهایت، پس از سه مرحله بازنگری پروژه‌ها و بر اساس میزان ذخیره قطعی موجود در کل کشور، چشم‌انداز شرکت را برای دستیابی به میزان تولید 420 هزار تن مس محتوای معدنی در سال 1398 ترسیم کردیم و جمع پروژه‌های توسعه‌ای صنعت مس در کل کشور به 22 طرح -پنج پروژه در آذربایجان، 15 پروژه در استان کرمان و دو پروژه در سایر مناطق کشور- رسید و علاوه بر آن، انجام برخی طرح‌های زیربنایی در حوزه آب و برق و مشارکت در طرح انتقال آب خلیج‌فارس نیز در دستور کار قرار گرفت که مجموع سرمایه‌گذاری پروژه‌ها بیش از 15 هزار و 500 میلیارد تومان است.

باید بگویم در طول چهار سال گذشته، شرکت مس سه هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده است؛ این در حالی است که میزان سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده از سال 1385 تا پایان نیمه اول سال 1392 حدود سه هزار میلیارد تومان بوده که البته این به معنی کم‌کاری مدیران پیشین نیست، ولی سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده از ابتدای نیمه دوم 1392 تاکنون نشان‌دهنده این است که سرمایه‌گذاری شرکت مس در دوران رکود و تحریم و در شرایطی که قیمت‌ها سیر نزولی داشتند، کاهش پیدا نکرده است.

‌شما به سیاست تکمیل پروژه‌های کمک‌رسان به بهبود شرایط زیست‌محیطی صنعت مس در چهار سال گذشته اشاره کردید. در این زمینه چه اقدامات عملی انجام دادید تا صنعت مس به یک صنعت سبز تبدیل شود؟

در این زمینه، یکی از اقدامات مهمی که شرکت مس انجام داد این است که از محل مصوبه دولت تاکنون 51 میلیون یورو گشایش اعتباری برای کارخانه‌های اسید سرچشمه و اسید خاتون‌آباد باز کرده است. در حال حاضر، کارخانه اسید سرچشمه در مرحله پیشرفت 45‌درصدی است و اسید خاتون‌آباد پیشرفت 20‌درصدی دارد. همچنین کارخانه اسید قدیم سرچشمه که در حال بازسازی بود تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد و ظرفیتش از 100 هزار تن به 300 هزار تن خواهد رسید. یکی دیگر از اقدامات ما، کنترل آلاینده‌ها بود و ما باید بر اساس تعهدی که به دولت داده بودیم، با انجام اقدامات زیست‌محیطی تا پایان سال 1396 آلاینده‌ها را کنترل می‌کردیم و به سطح استاندارد می‌رساندیم، ولی با تلاش همکاران‌مان موفق شدیم در سال 95 این تعهد را محقق کنیم.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته برای تبدیل صنعت مس به یک صنعت سبز، از خردادماه سال 1397 با متوقف کردن ذوب خاتون‌آباد برای هشت ماه، اقدام به تعویض تجهیزات این کارخانه می‌کنیم و از اول سال 1398 با راه‌اندازی کارخانه‌های اسید خاتون‌آباد و سرچشمه، مس منطقه کرمان به یک منطقه سبز تبدیل می‌شود. تاکید می‌کنم تبدیل‌شدن مس منطقه کرمان به یک منطقه سبز، شعار نیست و بر اساس گزارش‌های موسسه معتبر بین‌المللی، شرکت مس در دنیا جزو 15 شرکت برتر در حوزه محیط‌زیست است و امسال به‌احتمال زیاد این شرکت را به‌عنوان یکی از سه شرکت برتر در اتحادیه اروپا اعلام می‌کنند و به خاطر همین رویکرد سبز شرکت مس و انجام این اقدامات بود که این شرکت امسال به‌عنوان عضو افتخاری هیات‌مدیره بنیاد جهانی انرژی برگزیده شد.

‌شما در ابتدای صحبت‌هایتان به بحث کمبود آب برای راه‌اندازی معادن چاه‌فیروزه و دره‌زار اشاره کردید. با توجه به اینکه هرگونه توسعه جدید نیازمند حفظ و افزایش ذخایر آبی منطقه است، در این زمینه چه سیاست‌هایی در پیش گرفتید؟

در این زمینه، دو اقدام انجام شده است و با توجه به اینکه افزایش ذخایر جدید آب منطقه در زمان طولانی‌تری انجام خواهد شد؛ بنابراین، ما در گام نخست باید منابع آبی موجودمان را حفظ می‌کردیم و بهره‌وری آب را بالا می‌بردیم. از این‌رو، در گام نخست «طرح جامع آب» را اجرا کردیم. البته این طرح از سال 1379 کلید خورد و تاکنون 14 پروژه در این زمینه اجرا شده است. درحقیقت، با تکمیل طرح جامع آب در سال گذشته، موفق شدیم متوسط مصرف آب در سرچشمه را به شش‌دهم مترمکعب بر تن مس برسانیم که تقریباً متناسب با دنیاست. شرکت مس فهمیده است که برای آب در استان کرمان نمی‌توان قیمت گذاشت و باید به هر طریقی آب را حفظ و صرفه‌جویی کرد؛ در همین راستا، با انجام اقدامات مذکور هم‌اکنون میزان ریکاوری آب در مس منطقه کرمان حدود 70 درصد است که میزان بسیار خوبی است.

اما در زمینه اقدامات بلندمدت و برای حفظ توسعه پایدار شرکت مس، ما ناچار بودیم که منابع آبی را از خارج استان تامین کنیم. برای این کار، طرح انتقال آب از خلیج‌فارس را که یکی از مهم‌ترین طرح‌های ملی است کلید زدیم. این طرح هم‌اکنون با هدف شیرین‌سازی و انتقال آب به میزان 150 میلیون مترمکعب به صنایع استان‌های کرمان و یزد و با مشارکت شرکت مس، گل‌گهر سیرجان و مجتمع معدنی چادرملو در حال انجام است.

از این میزان، 40 میلیون مترمکعب آن به استان هرمزگان اختصاص می‌یابد و مابقی آن به استان کرمان -‌گل‌گهر و سرچشمه- و چادرملو در یزد منتقل می‌شود. کل سرمایه‌گذاری این پروژه حدود شش هزار میلیارد تومان است که سرمایه‌گذاری بسیار سنگینی در سطح ملی است، ولی ما با انجام آن به یک توسعه پایدار در منطقه می‌رسیم و برای سال‌های متمادی می‌توانیم مساله کمبود آب را برای صنایع استان کرمان حل کنیم.

‌اگر به تجربه مدیریتی چهار سال گذشته نگاه کنید، به نظر شما مهم‌ترین دستاورد شرکت مس چه بوده است؟

مهم‌ترین کاری که طی سه سال گذشته انجام دادیم این بود که با کمک و همدلی همه همکاران‌مان، یک نهضت برای کاهش قیمت تمام‌شده ایجاد کردیم. بر اساس این رویکرد، قیمت تمام‌شده محصولات‌مان را از حدود 4800 دلار در سال 92 به 3800 دلار به‌ازای هر تن در پایان سال 95 رساندیم که تقریباً متوسط قیمت دنیاست و کاهش چشمگیری محسوب می‌شود. درحقیقت، این موفقیت نتیجه پیاده‌سازی «اقتصاد مقاومتی» و تاکید بر «کیفی‌سازی تولید» در شرکت مس است.

 ما نه‌تنها در چهار سال گذشته افزایش تولید خوبی تجربه کردیم و موفق شدیم میزان تولید را به 285 هزار تن مس محتوای معدنی برسانیم، بلکه با افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، افزایش سهم بازار، امکان صادرات، حفظ محیط ‌زیست و تلاش برای ایجاد منابعی پایدار برای آینده شرکت، تلاش کردیم تا شاخصه‌های مفهوم کیفیت تولید را در شرکت مس پیاده کنیم.