چشم انداز بازارهای کالایی
آینده بازارها در گرو چیست؟
سال ۲۰۲۱ در دیدگاه بسیاری از تحلیلگران بازارهای کالایی شرایطی متفاوت با بازار در سال ۲۰۲۰ خواهد داشت. قدرت گرفتن دموکرات‌ها در آمریکا و تغییر سیاست‌های اقتصادی آمریکا در کنار بسته‌های محرک اقتصادی محتمل از سوی کابینه بایدن برای تحریک تقاضا و بازیابی اقتصاد آسیب دیده ایالات متحده در کنار اشتهای سیری‌ناپذیر اقتصاد در حال رشد چین برای کامودیتی‌ها نشانه‌هایی از سال پررونق کامودیتی‌هایی چون طلا، نفت و فلزات دارند. چالش‌هایی که جهان در سال ۲۰۲۱ با آنها رو‌به‌رو خواهد بود، از نظر ماهوی تفاوت چشمگیری با مشکلات سال ۲۰۲۰ ندارند. باز هم بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ و اثرات اقتصادی آن است که تعیین‌کننده وضعیت بازارها خواهد بود، اما تفاوتی جدی بین امسال و سال گذشته در بازارها خودنمایی می‌کند: واکسن.
اهمیت روند واکسیناسیون کووید ۱۹ و سرعت گسترش آن در سراسر جهان به گونه‌ای است که چشم تمامی بازارهای جهانی به این فرآیند دوخته شده است. به نظر می‌رسد در صورتی که واکسیناسیون نتواند در ابعاد گسترده و موثر صورت پذیرد، تجربه تلخ بازارها در ۲۰۲۰ ممکن است بار دیگر تکرار شود.
چشم امید طلا به بسته‌های محرک بایدن و واکسیناسیون
سال ۲۰۲۱ سال چالش‌های بزرگی در بازار طلا خواهد بود، امری که در نظر بسیاری از تحلیلگران بازارهای جهانی محتوم است. به نظر می‌رسد بسته حمایت مالی دولت جو بایدن که حالا دیگر پشتیبانی کنگره و سنا ایالات متحده را هم با تسخیر صندلی‌های این دو نهاد توسط اعضای حزب دموکرات با خود دارد، با تقویت انتظارات تورمی همراه خواهد شد. نرخ بهره پایین و با تزریق جریان نقدی پول به بازارها به نظر می‌رسد قیمت طلا در سال ۲۰۲۱ کماکان شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بازار جهانی طلا را در انتظار سود‌دهی بیشتر و اوج‌های قیمتی جدید نگه داشته است. رکود اقتصادی که ناشی از بیماری کووید ۱۹ گریبان اقتصاد جهانی را در سال 2020 فشرد، با بسته‌های محرک اقتصادی توسط دولت‌های مختلف جهان و ایالات متحده پاسخ داده شد. دلیل این امر را می‌توان در سیاست احتمالی دولت جو بایدن برای تزریق بسته محرک اقتصادی جست‌وجو کرد. در حال حاضر بحث‌ها پیرامون این مساله بر اساس دو بسته محرک اقتصادی احتمالی دولت بایدن شکل گرفته است که یکی از آنها بسته‌های محرک کووید ۱۹ هستند که از طریق چک‌های نقدی و برای تحریک تقاضا در بازار به دست مصرف‌کنندگان خواهد رسید. در کنار این بسته‌های حمایتی کووید ۱۹ نیز احتمالاً طرح زیرساخت سبز دو تریلیون‌دلاری که توسط تیم او به اجرا در خواهد آمد، شروعی برای حمایت‌های اقتصادی دولت بایدن در بازار خواهد بود که می‌تواند بار دیگر با روانه کردن جریان نقد به بازار ارزش طلا را در سطوح بالا حفظ کند. البته بازار طلا ممکن است حتی پا را از این هم فراتر بگذارد و قیمت طلا از نظر برخی تحلیلگران، با حمایت‌های مالی دولت جو بایدن می‌تواند بار دیگر اوج‌های جدیدی را لمس کند. از سوی دیگر نیز نگرانی‌های جدی طی هفته‌های اخیر درباره آشفتگی‌های سیاسی در واشنگتن و سرعت پایین‌تر از حد انتظار روند واکسیناسیون بیماری کرونا در سطح جهان وجود دارد که بازار را تحت تاثیر خود قرار داد و قیمت طلا را به سطوحی پایین‌تر از انتظارات تحلیلگران رساند. نیکلاس فراپل، مدیر بخش جهانی شرکت ای‌بی‌سی بالیون (ABC Bullion) درباره چشم‌انداز قیمتی طلا می‌گوید: «تصویر کلانی که از بازار وجود دارد کماکان آینده‌ای مثبت را در برابر طلا ترسیم می‌کند.» او بر این باور است که طلا در کوتاه‌مدت همچنان وابستگی جدی به ارزش دلار و بازده اوراق ۱۰ساله وزارت خزانه‌داری آمریکا دارد که به اوج 10ماهه خود رسید که این امر همزمان کمک حال دلار خواهد بود و طلا را هم گران‌تر خواهد کرد. از سوی دیگر، کند بودن روند واکسیناسیون در سراسر جهان به مثابه تهدیدی بر سر بازارها باقی مانده است. هاوی لی، اقتصاددان بانک OCBC سنگاپور معتقد است که سطوح فعلی طلا نشان از آن دارد که این فلز گرانبها کمتر از آنچه باید معامله می‌شود و این امر به دلیل نگرانی‌های کرونایی بازار است. لی در این باره می‌گوید: «شیوع سریع نوع جدید ویروس کرونا برای ما یادآور آن است که اگر جهان به سرعت و در ابعاد کافی واکسن دریافت نکند، ممکن است سال ۲۰۲۱ تفاوت اساسی چندانی با سال ۲۰۲۰ نداشته باشد.»
تهدیدهای چند‌جانبه در مسیر صعودی نفت
بازار نفت در سال ۲۰۲۰ نابسامانی تاریخی را تجربه کرد و همزمان با جنگ عربستان سعودی و روسیه بر سر سهم بازار و اوج‌گیری شیوع موج اول بیماری کووید ۱۹ سقوط تاریخی را تجربه کردند. اما مدیریت تولیدکنندگان و توافق تاریخی اوپک پلاس این بازار را از فروپاشی نجات داد و قیمت شاخص نفتی وست تگزاس اینترمدییت که در ماه آوریل منفی شده بود، سال گذشته میلادی را در سطح ۵۰ دلار در هر بشکه به پایان رساند. شاید این واضح‌ترین تصویری باشد که بتوان از نفت ۲۰۲۰ نشان داد.
حکایت سال ۲۰۲۱ اما تا حدی متفاوت است؛ از یک‌سو کاهش غافلگیر‌کننده و داوطلبانه سطح تولید عربستان سعودی و از سوی دیگر پیگیری روند واکسینه کردن مردم جهان می‌تواند سیگنال‌هایی از تغییر شرایط در بازار جهانی نفت را ارائه کند. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید که بهبود تقاضای نفت در سال ۲۰۲۱ از آنچه تصور می‌شد، کندتر خواهد بود و پیش‌بینی خود از تقاضای نفت جهانی را ۱۷۰ هزار بشکه در روز کاهش داد. قیمت نفت در میان تمام کامودیتی‌ها وابستگی جدی‌تری به مساله ویروس کرونا و کنترل آن دارد، چراکه تقاضای بالاتر برای نفت مستقیماً در گرو مصرف سوخت و بخش حمل‌و‌نقل است. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضا برای سوخت جت در سال ۲۰۲۱ حدود ۸۰ درصد پایین‌تر از سطح تقاضا برای آن در سال ۲۰۱۹ خواهد بود.
آنچه واضح است، اهمیت سرعت در روند واکسیناسیون است که می‌تواند جوامع و کسب‌و‌کارها را ایمن‌تر کند و به سوی شرایط پیشا کرونایی حرکت دهد. نقش این امر در بازار نفت بسیار چشمگیر است زیرا جنب و جوش و ترددهای مردم در خیابان، رونق مجدد کسب‌و‌کارها، افزایش تقاضا برای کالاهای مختلف و در نتیجه آن رشد بخش حمل‌و‌نقل می‌تواند سرعت رشد تقاضا را افزایش دهد و امیدواری به رشد قیمت‌ها را نیز تقویت کند. امری که عکس آن نیز کاملاً صادق است.
یکی دیگر از فاکتورهای مهم در بازار نفت طی سال آینده سیاست‌های دولت جو بایدن در برابر صنعت نفت و گاز شیل خواهد بود که البته مشخص است قرار نیست روابط حسنه کاخ سفید با شرکت‌های نفتی در دوران ترامپ را بایدن نیز ادامه دهد.
بایدن در وعده‌های انتخاباتی خود، خبر از ایجاد ممنوعیت و محدودیت‌هایی برای مجوزهای جدید حفاری در زمین‌های فدرال داد که در صورت اجرا می‌تواند تاثیرات چند وجهی بر بازار داشته باشد.
چین به عنوان هیولای تقاضای نفتی جهان در سال ۲۰۲۰ با کنترل بیماری کووید ۱۹ و بازگرداندن اقتصاد به وضعیت عادی، آمار صنعتی درخشانی را ثبت کرد و می‌توان گفت به‌تنهایی تمام بازارهای کالایی را از خطر بالقوه فروپاشی نجات داد. سلامت اقتصادی و رشد چین در سال جاری میلادی می‌تواند تاثیر چشمگیری بر روی تقاضای جهانی بگذارد، هرچند فشارهای دولت دونالد ترامپ به چین اقتصاد این کشور را از جهاتی دچار مشکل کرده است. پرواضح است که در صورتی می‌توان به رشد بازار نفت در سال ۲۰۲۱ امیدوار بود که عملکرد اقتصاد غول‌آسای چین در سال ۲۰۲۱ باز هم بهبود یابد و البته این امر تا حد زیادی به تعامل و روابط میان ایالات متحده آمریکا و این کشور گره خورده است.
در صورت کاهش یا لغو تحریم‌ها علیه ایران و دستیابی به یک توافق میان ابرقدرت‌های غرب و شرق و ایران، احتمالاً جاری شدن سیل نفت صادراتی ایران در بازار را افزایش می‌دهد و این را می‌توان در کنار میل روسیه به کسب سهم بیشتر از بازار جهانی و بازگشت نفت لیبی و شاید حتی ونزوئلا دید. امری که می‌تواند فشار زیادی در بخش عرضه به بازار وارد کند و قیمت‌ها را بار دیگر کاهش دهد، هرچند عربستان به عنوان رهبر دو فاکتو اوپک و اوپک‌پلاس با تمام توان در برابر چنین شرایطی خواهد ایستاد و تلاش خود را خواهد کرد تا قیمت شاخص‌های نفتی در سال آتی با کاهش رو‌به‌رو نشوند.
بانک گلدمن ساکس در جدیدترین پیش‌بینی خود از قیمت شاخص نفت برنت در سال ۲۰۲۱ با نگاهی خوش‌بینانه تخمین زد، در میانه سال ۲۰۲۱ قیمت نفت برنت به ۶۵ دلار بر بشکه برسد. جالب آن است که گلدمن پیشتر گفته بود که برنت در پایان سال جاری به این سطوح قیمتی خواهد رسید. خوش‌بینی که به نظر می‌رسد تا حدود زیادی به تصمیم غافلگیر‌کننده عربستان در بازار و امیدواری به افزایش موارد تزریق واکسن کرونا وابسته بوده است.
بانک سوئیسی UBS نیز در گزارش خود از بازار نفت پیش‌بینی کرده است که قیمت شاخص نفتی برنت تا میانه سال ۲۰۲۱ به حدود ۶۰ دلار برسد و در نیمه دوم سال نیز تا ۶۳ دلار پیشروی کند. این بانک سوئیسی بهای شاخص نفتی وست‌تگزاس اینترمدییت را نیز سه دلار پایین‌تر از نفت برنت در نظر گرفته است.
به طور کل می‌توان نگاه بازار نفت را معطوف به پیشرفت در کنترل بیماری کرونا، روند واکسیناسیون و سیاست تولیدکنندگان دانست که به نظر می‌رسد با ادامه وضعیت کنونی رسیدن به برنت ۶۰دلاری در سال ۲۰۲۱ چندان دور از انتظار نباشد. البته نباید فراموش کرد که چین با مکانیسم‌هایی که برای خرید نفت طراحی کرده است، می‌تواند در سال ۲۰۲۱ به صورت گسترده‌تری و در شرایطی عادی آن را به آزمایش بگذارد که این امر قدرت تولیدکنندگان و فروشندگان را کاهش خواهد داد و مشتریان را نیز به مهره‌ای جدی‌تر در بازار تبدیل می‌کند. تغییرات اقلیمی و سیاست دولت بایدن و سایر کشورها در برابر تغییر فاز انرژی از سوخت‌های فسیلی به سوی تجدید‌پذیرها نیز امری تعیین‌کننده در کاهش ارزش سهام شرکت‌های نفتی که خود را با شرایط تازه تطبیق ندهند خواهد بود، اتفاقی که ممکن است باعث کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش و تاثیرات قیمتی کاهشی در آینده آن داشته باشد.
دو سناریو بازار مس
طی هفته اول معاملات مس در بازار فلزات لندن بهای این کامودیتی برای نخستین بار از فوریه سال ۲۰۱۳ تاکنون به بیش از هشت هزار دلار در هر تن رسید و این امر در روزهای بعد نیز تکرار شد. این اتفاق در ابتدای سال نو میلادی به معنای آن بود که قیمت مس نسبت به پایین‌ترین سطح آن در اوج همه‌گیری کووید ۱۹ در ماه مارس تقریباً دو برابر شده است. این روند فوق‌العاده تهاجمی بهای طلای سرخ به قدرت چین در بازار و خرید بی‌سابقه آن گره خورده است.
این روند فوق‌العاده قیمتی مس اما از دیدگاه برخی تحلیلگران نشانه‌ای خطرناک در بازار است. به‌گونه‌ای که آمار قراردادها و معاملات در بازار کامکس و بازار فلزات لندن به‌رغم افزایش بها به شکل چشمگیری کاهش یافته‌اند. امری که نشان از ترس حاکم بر بازار برای سفته‌بازان دارد و آمار معاملات را به شکلی کاهش داده که از سال ۲۰۱۸ تاکنون سابقه نداشته است. این ترس ناشی از خروج سرمایه از بازار و عدم بازدهی کافی در کوتاه‌مدت است.
تحلیلگران بانک سیتی انتظار دارند که مس یکی از زیان‌ده‌ترین کالاهای پایه در بازارهای کالایی سال ۲۰۲۱ باشد. به نظر می‌رسد که آنان معتقدند بازدهی مثبت فراتر از حد انتظار این فلز در سال ۲۰۲۰ دلیل اصلی کاهش قیمت مس در سال جاری باشد. تحلیلگران گروه سیتی معتقدند یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در چنین شرایطی تامین مالی برای سرمایه‌گذاران خواهد بود.
به نظر می‌رسد که نگرانی گلدمن ساکس نیز از جنس نگاه بانک سیتی به آینده بازار است. گلدمن ساکس که به شکل غیر‌منتظره‌ای مژده طلوع بزرگی در بازارهای کالایی را داده است هم نگرانی‌های گسترده‌ای درباره ثبات مالی و اعتباری بازار مس را پذیرفته است. تحلیلگران این بانک در یادداشتی عنوان کرده‌اند که رشد چشمگیر و سریع بازار سهام در کنار افزایش جذابیت بازارهای اوراق قرضه، رشد محدود بازار مس را نشان داده است و این امر نگرانی را در میان سرمایه‌گذاران مس ایجاد کرده است. بازارهای کالایی و بالاخص فلزات همواره برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران، به عنوان جزیره‌ای امن در زمان افت بورس اوراق بهادار عمل کرده‌اند. برای درک بهتر این مساله می‌توان به زمان ترکیدن حباب دات کام و سقوط آزاد بورس در آمریکا اشاره کرد که در ماه مارس و همزمان با فروپاشی بازار حدود ۳۰ درصد معاملات کالایی در آن افزایش یافتند.
هرچند روند مس از نظر بسیاری از ناظران بازار در سال ۲۰۲۱ کاهشی خواهد بود اما نباید فراموش کنیم که سناریو متفاوت دیگری هم وجود دارد. تقاضای بخش صنعتی چین برای مس به شکل غول‌آسایی در حال رشد است و با حرکت جهان به سوی سبز شدن و برقی کردن زیرساخت‌ها، مس به موتور محرک تمام صنایع در جهان می‌تواند تبدیل شود که این نکته بسیار حیاتی نشان‌دهنده چشم‌انداز بلندمدت قیمت فلز سرخ خواهد بود. از سوی دیگر نیز محدودیت منابع مس در جهان و انحصار شیلی در تامین بخش اعظمی از تقاضا هم می‌تواند معادلات را تا حدودی تغییر دهد. کارگران و اتحادیه‌های کارگری معادن استخراج مس در نتیجه فشار اقتصادی و بی‌توجهی شرکت‌ها و دولت به خواسته‌های آنان طی سال ۲۰۲۰ بارها دست به اعتصاب زدند. اهمیت این اعتصاب‌های کارگران شیلیایی به حدی در بازار گسترده است که هر خبر به بن‌بست رسیدن مذاکرات نمایندگان کارگری و نمایندگان کارفرمایی حرکت بهای مس در بازار لندن را به سوی اوج‌های جدیدی سوق می‌داد.
چشم امید فولادی‌ها به چین
در بازار فولاد نیز با توجه به رشد قدرتمند و بی‌سابقه تقاضای چین و برنامه متمرکز این کشور در بخش ساخت‌و‌ساز انتظار می‌رود که تقاضای فولاد این کشور طی سال ۲۰۲۰ از رقم حیرت‌انگیز یک میلیارد تن نیز عبور کرده باشد و این اشتهای سیری‌ناپذیری چینی‌ها باعث رشد تقاضای چشمگیر برای سنگ آهن و افزایش قیمت آن شد که به رشد قیمت فولاد و رونق چشمگیر بازار آن کمک کرد و در سال جاری نیز به نظر می‌رسد اوضاع به همین منوال سپری شود. ضمن اینکه باید افزود در سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع کرونا شرکت‌های خودروسازی در سراسر جهان با کاهش بی‌سابقه تولید مواجه شدند که این امر تقاضا این بخش برای فولاد را کاهش داد. اما در سال جاری همزمان با تسریع واکسیناسیون و بازیابی احتمالی اقتصادی بار دیگر این بخش نیز به بازار بر‌می‌گردد و فشار تقاضای آن نیز افزوده خواهد شد که می‌توان نشانه‌های آن را در دیدگاه خودروسازان پرشماری دید که اعلام کرده‌اند قیمت محصولات خود را افزایش خواهند داد. صنایع فولادی در روزهای درخشانی به سر می‌برند و قیمت سنگ آهن که زمانی رسیدن به ۱۰۰ دلار در هر تن رکوردی مثبت برای آن محسوب می‌شد حالا به راحتی در حدود ۱۷۰دلاری سیر می‌کند.
از سوی دیگر در صورت تصویب بسته محرک زیرساخت سبز جو بایدن در آمریکا نیز تقاضای جهانی فشار دو چندانی را روی دوش خود حس خواهد کرد و این امر می‌تواند با توجه به محدود بودن عرضه و متغیرهای بازار باز هم بهای این فلز حیاتی را با افزایش مواجه کند.
