شبح ابرتورم

خرداد برای تورم ایران ماه خوش‌یمنی نیست. خرداد 1392 نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه یکی از بالاترین رکوردهای دهه‌های اخیر خود را به ثبت رساند: 1 /45 درصد. و حالا گزارش بانک مرکزی از یک جهش تورمی دیگر در خرداد 1397 خبر داده است: ثبت تورم 3 /4درصدی ماهانه؛ رقمی که در پنج سال اخیر بی‌سابقه بوده و نگرانی‌های ناظران اقتصاد ایران را برانگیخته است. اگرچه نرخ تورم سالانه در مقیاس میانگین هنوز تک‌رقمی است (4 /9 درصد) و در مقیاس نقطه‌به‌نقطه هنوز با رکورد پنج سال قبل فاصله زیادی دارد (7 /13 درصد) اما التهاباتی که در بازارهای مختلف ایجاد شده، در کنار چشم‌انداز بازگشت تحریم‌های آمریکا، تصویر ناخوشایندی پیش روی عوامل اقتصاد قرار داده است: غول تورم -که دولت حسن روحانی گمان می‌کرد آن را به زانو درآورده- حالا دوباره در حال برخاستن است. شاید هم به قول مولوی او فقط در خواب بوده و هرگز از میان نرفته است: ‌«او ز سرماها و برف افسرده بود / زنده بود و شکل مرده می‌نمود».1

اقتصاددانان البته معتقدند نباید آنچه این روزها در اقتصاد ایران می‌گذرد، را صرفاً به عوامل خارجی نسبت داد. رشد لجام‌گسیخته نقدینگی در سال‌های گذشته متهم اصلی تورمی است که حالا همچون اژدهایی آتشین تنوره می‌کشد. (حجم نقدینگی موجود در اقتصاد ایران که در پایان سال 1392، 640 هزار میلیارد تومان بود، با رشدی بیش از 130درصدی در بهمن‌ماه پارسال به 1490 هزار میلیارد تومان رسیده است.)

شاید آنچه در پنج سال گذشته مانع از اثربخشی این نقدینگی سرگردان بر شاخص قیمت‌ها شد، خوش‌بینی سیاسی‌ای بود که با روی کار آمدن حسن روحانی در بهار 1392 و مذاکرات منتهی به برجام ایجاد شده بود. اما حالا که با خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای آن خوش‌بینی‌ها دود شده و به هوا رفته، با چشم غیرمسلح هم می‌توان عوامل تسریع و تشدید تورم را دید. آیا این عوامل آنقدر قدرتمند هستند که اقتصاد ایران را به دام ابرتورم و ونزوئلایی شدن بیندازند؟