نشانی توسعه

«اگر کسی نشانی توسعه را از شما پرسید، چنین راهنمایی‌اش کنید: میدان آزادی، آزادراه مردم‌سالاری، خیابان توانمندی و اگر شماره پلاک را پرسید بگویید: در آنجا نیازی به دانستن شماره پلاک نیست، زیرا همه درها بر پاشنه مسوولیت آگاهانه می‌چرخد و به روی توسعه پایدار، گشوده می‌شوند.»

این کلام آمارتیاسن نوبلیست هندی‌الاصل گرچه با جغرافیای ذهنی جوامع در حال توسعه فاصله دارد اما گذرگاه عبور آنها از گردنه عقب‌ماندگی به پیشرفت است. آگاهی به آزادی پیش‌شرط هر حرکت اجتماعی است. چنین گزاره‌ای را چند دهه قبل «دانیل لرنر» در تحقیقی از شش کشور در حال توسعه از جمله ایران به اثبات رساند. «لرنر» یکی از پیش‌شرط‌های بهبود وضعیت اجتماعی در خاورمیانه را در این می‌دانست که اگر رسانه‌ها به کمک مردم بیایند و میزان آگاهی‌های آنها را ارتقا دهند، مردم مشارکت‌جو می‌شوند. او که در دهه‌های 50 و 60 تحقیقی را در شش کشور (مثل لبنان، ایران، مصر، ترکیه سوریه و یونان) طی هفت سال انجام داد به این نتیجه رسید که قبل از آغاز هر گونه حرکت توسعه‌ای باید تحولاتی در عرصه اجتماعی رخ دهد. تحول اجتماعی بدان مفهوم که ابتدا باید سطح آگاهی‌های مردم ارتقا یابد و سپس از آنها مشارکت خواست. شاید بتوان در سلسله همین اندیشه به تولد روزنامه‌نگاری توسعه اشاره کرد. روزنامه‌ای که به‌جای اسارات در شخص و شهرت به ماهیت و اصالت می‌پردازند. بیش از آنکه به دنبال «که» باشند در جست‌وجوی چه هستند. در این نوع روزنامه‌نگاری علاوه بر رصد تحولات اقتصادی، با ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه نیز در ارتباط است. این نوع روزنامه‌نگاری، توسعه انسانی را ارتقا می‌دهد و با آن در تعامل است. متمرکز بر رفع نیازهای اساسی مردم نظیر، تقویت مردم در بیان ارتباط و مدیریت توسعه و بهبود فقر و نابرابری است.در روزنامه‌نگاری توسعه تیترها به‌جای آنکه همانند روزنامه‌نگاری سنتی به گذشته توجه شود بر معنا متمرکز است.

تجارت فردا و توسعه

17 تیر 91 نشریه‌ای مهمان گیشه‌های مطبوعات شد با زمینه اقتصادی اما توسعه‌محور. در مشرب این مهمان تازه‌وارد قالب‌های روزنامه‌نگاری قدیم به دو شکل شکسته می‌شود؛ نخست از طریق تحول در نحوه ارائه مطالب و دوم نقد وضعیت اجتماعی و بیان واقعیت‌ها به زبانی دیگر. تجارت فردا، گرچه با شعار نشریه‌ای برای کسب و کار به جمع مطبوعات کشور پیوست اما در مدار حرکت خود مسوولیت اجتماعی را تعریف کرد که بر اساس آن با عینک اقتصاد به تماشای پیرامون خود نشست. در اقتصاد دولت‌محور ایران، جایگاه نشریه نه بر دولت نه با دولت تعریف شد. تجارت فردا پذیرفت دیده‌بانی باشد که از دریچه نخبگان و جامعه به نقد اتفاقات بپردازد. این مرام و مشرب در 17 تیر 93 دومین سال حیات خود را سپری کرد. مسیر آمده گرچه با کاستی‌هایی همراه بود اما تلاش کرده بر آن مرام اول وفادار بماند.

1- مرامنامه‌ای که بر پایه احترام به آزادی افراد و تلاش در جهت آگاه‌سازی عمومی بنا شد.

2- در این مسیر تلاش شد در جست‌وجوی سوال‌های پیش روی جامعه به تجربه دیگران مراجعه شود و از اندیشه آنان نیز وام گرفته شود. برای اولین بار در ایران گفت‌وگوی‌های مستقیم میان یک نشریه ایرانی و نوبلیست‌های عرصه اقتصاد انجام شد. گفت‌وگو‌هایی که محوریت آن بر مبنای چالش‌های مشترک اقتصاد ایران با دیگر اقتصادها بود.

3-تجارت فردا در مسیر نقادانه خود تلاش کرد فقط دولت را در جایگاه متهم نشاند جایی اگر لازم بود به نقد رفتار اجتماعی شهروندان نیز پرداخت. این نشریه همه کاستی‌ها را به دولت حواله نداد جایی اگر لازم بود سوزنی به خود و مردم زد بعد...

4- تجارت فردا تلاش کرد به‌جای آنکه صدای یک جریان یا شخص باشد صدای اقتصاد ایران باشد. بنابراین خط قرمز خود را اقتصاد ایران تعریف کرد به همین دلیل در برهه‌ای از پرداخت همگانی یارانه نقدی حتی اگر با نیت خیرخواهانه باشد انتقاد کرد و جای دیگر از سیاست‌های پولی متناسب با واقعیت‌های اقتصادی دفاع کرد حتی اگر به مذاق برخی گروه‌های اقتصادی خوش نمی‌آمد.

5- کوشش تجارت فردا پیوندی میان نظر و عمل بود. تجارت فردا تلاش کرد پلی میان نظریه‌پردازان و عملگرایان باشد. نه بر نظریه‌پردازی صرف ماند نه هم و غم خود را در عرصه کنش و عمل معطوف کرد.

6- تجارت فردا به اقتصاد‌ تک‌بعدی نگاه نکرد اگرچه آزادی انتخاب را به عنوان خاستگاه اصلی خود برگزید اما در عمر دوساله خود سعی کرد میان نحله‌های مختلف اقتصادی گفت‌وگوی اجتماعی برقرار کند زیرا بر این باور است که اجماع نخبگان، گذرگاه این کشور به سوی توسعه است.

دست آخر اینکه تجارت فردا بر این باور است که برای رسیدن به توسعه باید از میدان آزادی گذر کرد بنابراین در دوره جدید نیز تلاش می‌کند این نشانی را به دست مسوولان و شهروندان برساند.