آشتی نور با شب
دلایل عدم عرضه شبانه کالای امنیت در گفت‌وگو با فاطمه حسینی
تهران، کلانشهری که به گفته فرماندار تهران جمعیتش در سال ۱۳۹۷ به رقم تقریبی ۱۰ میلیون نفر نزدیک شده است، شهری روز زیست محسوب می‌شود که با پایان روز فعالیت و جنب و جوش در آن متوقف می‌شود.
تهران، کلانشهری که به گفته فرماندار تهران جمعیتش در سال ۱۳۹۷ به رقم تقریبی ۱۰ میلیون نفر نزدیک شده است، شهری روز زیست محسوب می‌شود که با پایان روز فعالیت و جنب و جوش در آن متوقف می‌شود. شهرهای بزرگ جهان به‌طور معمول دارای حداقل‌هایی از نوعی حیات شبانه هستند که برخی صنوف مانند ارائه‌دهندگان خدمات یا رستوران‌ها، کافه‌ها، ... خدمات خود را در طول ساعات مطلوب شبانه نیز ادامه می‌دهند. بحث احیای زیست شبانه تهران از حدود ۱۰ سال قبل به صورت جدی‌تر مورد توجه محافل کارشناسی قرار گرفت و از حدود دو سال پیش مساله اجرای آن از محافل کارشناسی به حلقه‌های مدیریتی کشور راه یافت. موافقان و مخالفان این طرح دیدگاه‌های خود را ابراز کرده‌اند که در صدر همه این مباحث موضوع تامین امنیت قرار دارد. فاطمه حسینی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی به موافقت ضمنی فرماندار تهران در دو سال پیش اشاره و اظهار می‌کند که تامین امنیت در این ابعاد از سوی دولت نیازمند تامین بودجه نیز هست و با توجه به بودجه انقباضی و کسری‌های احتمالی بودجه در سال جاری نمی‌توان به این مساله بی‌تفاوت بود، وی با اشاره به تجربه بومی و طبیعی زیست شبانه در برخی شهرهای گرمسیر کشورمان همچون اهواز، معتقد است با توجه به جمعیت بیشتر تهران و همچنین تمرکز فعالیت‌های اقتصادی در این شهر، احتمال دارد که احیای زیست شبانه با استقبال بیشتری مواجه شود و از توجیه اقتصادی لازم برخوردار باشد. وی می‌گوید که پیشنهاد بر این محور قرار دارد که طرح مذکور در برخی نقاط محدود شهر همچون میدان ولیعصر یا شمیرانات اجرا شود تا با استفاده از نتایج این طرح پایلوت بتوان آن را به دیگر نقاط نیز تعمیم داد. حسینی ابعاد کار را گسترده می‌داند و معتقد است مساله تامین امنیت تنها محدود به چند نقطه محدود محل اجرای طرح زیست شبانه نیست و با توجه به تردد شهروندان از دیگر نقاط شهر به این محل‌ها، لازم است تا امنیت تهران در هر نقطه از تهران در طول شب مانند روز تامین شود. در این باره با وی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
♦♦♦
عدم تمایل نیروی انتظامی و به‌طور کلی دولت به اجرای طرح زیست شبانه چیست؟
البته روشن است که دولت باید دلایل خود را در پاسخ به چنین پرسش‌هایی ابراز کند. بنده در موضع نماینده مجلس و به عنوان شخصی که موافق طرح بوده و پیگیری‌هایی در این زمینه انجام داده است فکر می‌کنم مسوولان ذی‌ربط به هر حال دغدغه‌هایی در زمینه هزینه‌های تامین امنیت در طرح مزبور دارند، این پیشنهاد پس از طرح در شورای شهر تهران و بررسی‌ها و پیگیری‌های انجام‌گرفته، در ماه مبارک رمضان به مرحله عملیاتی رسید و پس از آن نیز با استمرار مطالبه و خواستی ایجاد شد تا در دیگر مواقع سال نیز شاهد امتداد این طرح باشیم. نکته حائز اهمیت در افتراق دو دیدگاه مختلف در این میان شاید این مساله باشد که صحبت از طرحی است که هزینه‌های تامین امنیت آن نه بر عهده شهرداری که بر عهده دولت است، در واقع خزانه دولت محلی (شهرداری) نقشی در تامین امنیت و هزینه‌های آن ندارد و این هزینه را خزانه دولت مرکزی متحمل می‌شود که در سال جاری با توجه به شرایط اقتصادی با کسری بودجه قابل توجهی روبه‌رو است و طبیعی است که تحمیل هزینه‌های جدید به این خزانه، با استقبال دولت روبه‌رو نخواهد شد. حوزه امنیت نیز در بخش بودجه تابع قوانین اقتصادی دیگر بخش‌هاست و طبیعی است که اگر ماموریت جدیدی برای این بخش در این مقیاس و ابعاد وسیع تعریف شود، نیازمند تامین بودجه در همین ابعاد نیز خواهد بود، هرچند در بودجه‌های مصوب سالانه نیز رقم قابل توجهی به موضوع تامین امنیت اختصاص می‌یابد، اما به هر حال شورای شهر و شهرداری تهران به عنوان نهاد متولی طرح با یک رویکرد جامع‌تری برآورد و پیش‌بینی‌ای از محل تامین هزینه‌های مربوط به تامین امنیت در این طرح را در نظر بگیرند، زیرا پیش‌فرض اجرای این طرح مساله تامین امنیت است و تامین امنیت نیز بدون در نظر گرفتن بودجه مقدور نیست.
مستحضرید که این طرح به ویژه مورد توجه شهروندان جوان تهرانی و صاحبان اصناف و مشاغل مرتبط است، به نظر شما به عنوان یک قانونگذار، آیا دولت محق است که برای اصناف مختلف ساعت اجباری تعطیلی تعیین کند و کسب‌وکار آنها را محدود به یک زمان مشخص کند؟
البته باید بررسی شود که به لحاظ تقنینی آیا پیش‌بینی‌هایی برای این مساله صورت گرفته یا خیر، اما باید توجه داشت که شاید مساله ساعت کاری محدود اصناف موضوع محوری نیست و دلیل محدود شدن این ساعات کاری مهم است، باز همان مساله تامین امنیت مطرح می‌شود و وظیفه دولت برای تامین آن، از این‌رو صنوفی که مایل هستند پس از ساعات کاری تعیین‌شده به کسب‌وکار خود ادامه دهند و شهروندانی که مایل به استفاده از این کالا و خدمات پس از ساعات مقرر شبانه هستند، هر دو برای حضور در این مکان‌ها نیاز به امنیت دارند، لذا دولت احتمالاً با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای در این حوزه برنامه‌ریزی‌ها و بالطبع محدودیت‌های زمانی را برای ساعات کاری صنوف مختلف پیش‌بینی و اجرا کرده است.
ضمن اینکه این طرح زیست شبانه به نوعی در حال حاضر در برخی شهرها و استان‌های گرمسیری ما در حال اجراست و این‌گونه نیست که ساعات کاری در این استان‌های گرمسیری با مناطق سرد یا معتدل‌تر ما منطبق باشد، در مناطق سردسیر که روزها کوتاه‌تر است، ممکن است چنین طرح‌هایی از سوی خود شهروندان چندان مورد استقبال قرار نگیرد و آنان عادات دیرین خود را که حضور در فضای بسته منازل در طول شب است به چنین تغییر برنامه‌ای ترجیح دهند، ولی همزمان در شهرهای گرم‌تری همچون اهواز که دمای بالای هوا فعالیت‌های روزانه را برای برخی مشکل می‌سازد، برخی فعالیت‌ها به هوای مطبوع‌تر شبانه منتقل و با استقبال مردم نیز مواجه می‌شود، باید دید که چنین پروژه‌ای تا چه حد در فضای جغرافیایی تهران قابل پیاده‌سازی است و خود اصناف نیز تا چه حد مایل به اجرای چنین طرحی و در چه مناطقی هستند، زیرا استقبال و خواست آنان در این میان حائز اهمیت است، البته طبیعی است که اقشار جوان‌تر جامعه، جزو این طیف از شهروندانی دسته‌بندی شوند که راغب و علاقه‌مند هستند که چنین فرصتی فراهم شود.
با توجه به اشاره شما به تغییرات اقلیمی، به نظر شما این تغییرات اقلیمی و گرم‌تر شدن هوا در سال‌های اخیر می‌تواند در افزایش رغبت شهروندان تهرانی برای اجرای چنین طرحی موثر باشد؟
با توجه به پایتخت بودن تهران و همچنین جمعیت قابل توجه این شهر و تمرکز بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در این شهر، به نظر نمی‌رسد که گرمای هوا زیست روزانه و فعالیت‌های اقتصادی مزبور را به شکلی موثر تحت تاثیر قرار داده باشد و از این ناحیه تهدید و اختلال جدی برای زیست روزانه متصور نیست، ولیکن چنانچه تمهیدی برای ازدیاد ساعات کاری صنوف مختلف و امتداد یافتن آن در ساعات شبانه اندیشیده شود، می‌تواند به نوعی تسهیلگر فعالیت‌های گردشگری و اقتصادی باشد.
اجرای چنین طرحی می‌تواند تبعات اقتصادی قابل توجهی مانند ایجاد هزاران فرصت شغلی در شیفت شبانه مشاغل داشته باشد یا آنکه پیوست اقتصادی طرح را هنوز دارای ابهام می‌دانید؟
زیست شبانه و افزایش یا امتداد ساعات کاری صنوف مختلف در زیست شبانه، حتماً می‌تواند در افزایش اشتغال و رونق اقتصادی شهر موثر باشد، به نظر می‌رسد که مثبت بودن این آثار اقتصادی محرز است.
به پیگیری‌ها در مجلس اشاره کردید، در این پیگیری‌ها مخالفان این طرح غیر از مساله امنیت آیا استدلال دیگری نیز مطرح کردند؟
در واقع پیگیری‌ها در حقیقت به این شکل بود که ما پیشنهاد اجرای این طرح را از قریب به دو سال پیش ارائه دادیم، در آن زمان پیشنهاد اجرای این طرح را با فرماندار تهران عنوان کردم و اتفاقاً ایشان در بحث تامین امنیت افزایش ساعات کاری در آن مقطع موافقت خود را اعلام کردند و در ماه مبارک رمضان نیز طرح اجرا شد، منتها تعمیم طرح مزبور به دیگر ماه‌ها به غیر از ماه رمضان به بعد موکول شد. در آن زمان که با فرماندار تهران صحبت کردم، دغدغه اصلی، تامین امنیت بود که با اجرای طرح در ماه رمضان خوشبختانه
تمهیدات لازم برای تامین امنیت در نظر گرفته شد و طرح نیز با استقبال شهروندان مواجه شد.
این دیدگاه که تهران به کلانشهری ۲۴ساعته تبدیل شود یا دست‌کم برخی مناطق مشخص آن از امتیاز فعالیت ۲۴ساعته برخوردار شوند نیازمند مشارکت و استقبال شهروندان و صنوف مختلف است و یکی از دیدگاه‌های مخالفان طرح، شاید این مساله باشد که این احتمال وجود دارد که از طرح مذکور استقبالی صورت نگیرد و هزینه‌های قابل توجه طرح ممکن است از فواید اقتصادی اجرای آن پیشی بگیرد، هرچند معتقد هستم که چنین نتیجه‌گیری به ویژه در بعد اقتصادی نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر و کارشناسی است، می‌توان این طرح را به صورت پایلوت در برخی نواحی و میادین مشخص‌شده به مرحله اجرا گذاشت و با استفاده از نتایج به دست آمده از این اجرای پایلوت، تصمیم‌سازی‌های متقنی انجام داد و احیاناً با بررسی نقاط ضعف و قوت کار تعمیم این طرح آزمایشی به نقاط دیگری از شهر را در دستور کار قرار داد.
یکی از استدلال‌های موافقان، مساله گردشگری است. آنها اظهار می‌کنند که گردشگران که فواصل طولانی را برای بازدید از یک شهر پیموده‌اند، دوست دارند که در طول شب نیز بازدیدکننده شهر باشند، آیا می‌توان چنین استدلالی را پذیرفت؟
در این مقوله، معقول به نظر می‌رسد که اگر بازه زمانی وسیع‌تری در محدوده‌های تفریحی و گردشگری به گردشگران عرضه شود، احتمال دارد که با استقبال آنان و صنوف مرتبط با گردشگری مواجه شود و احتمال دارد که دارای تاثیرات مثبت اقتصادی نیز باشد.
با توجه به درگیر بودن صنوف مختلفی مانند رستوران‌ها، تدخین، موسسات حمل‌ونقل و ... . برخی این مدعا را مطرح می‌کنند که ممکن است چنین طرحی به ایجاد ده‌ها هزار شغل شبانه منتهی شود. شما چنین سطحی از اشتغال‌زایی را واقعی می‌دانید یا اغراق‌آمیز؟
مساله اشتغال رابطه‌ای مستقیمی با مساله استقبال از طرح دارد، اگر شهروندان و جوانان از این طرح استقبال کنند که پیش‌بینی خود بنده این است که استقبال خوبی از طرح مذکور صورت می‌گیرد، طبیعی است که برای پاسخگویی به نیازهای جدید ایجادشده در زیست شبانه، فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد شود، صنوف مختلفی مانند رستوران‌ها و دیگران با توجه به شرایط کاری و اقتصادی حال حاضر در صورت وجود نیاز جدید در ساعات شب حتماً برنامه‌ریزی خواهند کرد تا از این فرصت جدید مهیاشده استفاده مطلوب را ببرند و طبعاً اگر لازم باشد نسبت به جذب نیروی کار جدید نیز اقدام خواهند کرد.
برخی اظهار کرده‌اند که احیای زیست شبانه ضمن مقابله با پدیده شب‌مردگی و آسیب‌های اجتماعی شکل‌گرفته حول این موضوع می‌تواند با توجه به تزریق نور و جنب و جوش به حیات شبانه کارکرد مثبت امنیت‌زا داشته باشد، نظر شما در این باره چیست؟
طرح استدلال‌ها و نظرات مختلف در این باره این مساله را گوشزد می‌کند که باید پیش از هر چیز با اجتناب از رد یا قبول بلافاصله هر طرحی ابتدا دیدگاه‌های کارشناسی مختلف از مناظر مختلف اجتماعی، جامعه‌شناختی، اقتصادی، ... امکان طرح و بررسی از سوی کارشناسان امر را داشته باشد و موافقان و مخالفان از خروجی این نظرات بهره‌مند شوند.
در طرح مذکور این پیشنهاد مطرح شد که بخش‌های مختلفی از شهر مانند میدان ولیعصر، شمیرانات، تجریش و نقاطی دیگر در ابتدا محل اجرا و آزمایش این طرح به صورت محدود باشد، منتها باید به این نکته توجه کرد که شهروندان ممکن است از هر محله شهر به این نقاط مراجعه کنند. به همین خاطر این انتظار وجود دارد که امنیت محورهای تردد و تمام تهران همان‌گونه که در طول روز تامین می‌شود، در طول شب نیز برقرار باشد و مساله تنها به تامین امنیت چند نقطه مشخص محدود نمی‌شود، از این‌رو با توجه به ابعادی که این مساله دارد و حجم گسترده کار، باید امنیت تردد در هر کوچه و محله تهران که شهروندان از آن قصد عزیمت به این نقاط را دارند حفظ شود و این مساله نیازمند برنامه‌ریزی و تمهیدات خاصی است.
آیا نمایندگان تهران جدیداً بحث یا پیگیری در این زمینه داشته‌اند؟
بحث‌ها و پیگیری‌هایی که از دو سال قبل در این زمینه داشتم در ابتدا با فرماندار محترم وقت تهران بود که البته هنوز نیز در حال فعالیت هستند، همچنین در آن زمان با شهردار تهران در این زمینه صحبت داشتیم، منتها اصلی‌ترین مساله، مواضع دولت مرکزی است که بپذیرد امنیت طرح مذکور را بررسی کنید، البته آن زمان این پیشنهاد مورد استقبال قرار گرفت و مشکل خاصی وجود نداشت که ساعات کاری صنوف مختلف در طول شب ادامه یابد و در آن زمان طرح مذکور در ماه مبارک رمضان اجرا شد، هرچند از تصمیمات در ادامه کار بی‌اطلاع هستم.
به هر حال کشورهای دیگر و شهرهای بزرگ دنیا در این زمینه تجاربی دارند، با توجه به نظر برخی از مخالفان که زیست شبانه را مربوط به فرهنگ غیرایرانی می‌دانند، آیا می‌توان این تجارب جهانی را محدود به فرهنگ غیرایرانی دانست یا آنکه این مساله را به لحاظ فرهنگی در ایران نیز قابل اجرا می‌دانید؟
وقتی مساله فرهنگی مطرح می‌شود باید این مساله را مطرح کرد که ما در کشور خودمان، تجربه این بحث را در شهرها و مناطق گرمسیر داشته‌ایم و مساله‌ای وارداتی محسوب نمی‌شود، همان‌گونه که ما شاهد حیات شبانه در برخی شهرهای مسلمان در جهان هستیم، در کشور خودمان نیز صنوف مختلف در برخی شهرها به صورت طبیعی از قدیم‌الایام خدمات خود را در طول شب نیز ادامه داده‌اند و حتی برخی صنوف خدمات خود را بیشتر معطوف به ساعات مطبوع‌تر شبانه کرده‌اند و ارائه این خدمات در طول روز محدودتر بوده است.
نکته حائز اهمیت تفاوت جمعیت تهران و فعالیت‌های اقتصادی تهران با این شهرهای کوچک‌تر گرمسیری در ایران است، به همین خاطر پیش‌بینی می‌شود که با توجه به جمعیت بیشتر، این طرح از جنبه اقتصادی با توجه به استقبال شهروندان از توجیه لازم برخوردار باشد. استفاده‌کنندگان از خدمات شبانه صنوف حتماً از متقاضیان روزانه این صنوف جمعیت کمتری خواهند داشت اما نه به این اندازه که توجیه اقتصادی طرح را بلااثر کند.
