آزمون تابلوی ارزی

به‌رغم بی‌نتیجه ماندن تلاش‌های بورس تهران برای راه‌اندازی معاملات مشتقه ارز، اکنون مدیرعامل شرکت بورس تهران در حاشیه دهمین نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه (فاینکس 2017)، انتشار اوراق بدهی ارزی را مهم‌ترین برنامه سال جاری بورس تهران اعلام کرده است. ظاهراً برخی مذاکرات و هماهنگی‌های اولیه با برخی نهادهای خارجی و همچنین شرکت‌های بزرگ بورس تهران در این زمینه صورت گرفته است. انتشار این اوراق با هدف کمک به تامین مالی ارزان شرکت‌های بورس تهران صورت می‌پذیرد. هرچند این اقدام، گام مهمی در جهت بین‌المللی شدن بورس تهران و نیز کاهش نرخ سود در بازار بدهی محسوب می‌شود؛ از این‌رو موفقیت آن مستلزم انجام برخی تمهیدات و اقدامات مقدماتی است. چنانچه این اوراق، جذب منابع سرمایه‌گذاران خارجی را هدف‌گذاری کرده باشد؛ لازم است در گام نخست بستر لازم برای نقل و انتقال ارز به کشور صورت پذیرد؛ امری که در حال حاضر هنوز هم با سپری شدن مدت زمان طولانی از برداشته شدن تحریم‌ها با مشکلاتی همراه است. از سوی دیگر، هرچند این اوراق به لحاظ نرخ سود برای خریداران جذاب به‌نظر می‌رسد و به سبب ارزی بودن، ریسکی بابت نوسانات نرخ ارز برای آنها ندارد؛ باید به ریسک‌‌های آن از منظر ناشران یا همان فروشندگان اوراق توجه کرد.  به‌رغم آنکه تامین مالی بین‌المللی با نرخ کمتری امکان‌پذیر است؛ لیکن در نبود ابزارهای مناسب مدیریت ریسک، کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی می‌تواند شرایط را برای ناشران این اوراق به‌گونه‌ای رقم زند که در عمل نرخ موثر تامین مالی از طریق این اوراق را گران‌تر از تامین مالی داخلی کند. تجربه قبلی در مورد شرکت‌هایی که از تسهیلات صندوق ذخیره ارزی استفاده کرده بودند و با تلاطم نرخ ارز دچار زیان‌های هنگفت شدند و نهایتاً تسهیلات ارزی را به ریالی تبدیل کردند هنوز پیشِ روی ماست. البته می‌توان با تدابیری نظیر راه‌اندازی معاملات مشتقه ارز این ریسک را تا اندازه زیادی منتقل کرد. همچنین شرکت‌هایی که درآمدهای ارزی دارند به صورت طبیعی تا اندازه زیادی از این ریسک در امان می‌مانند. نکته دیگری که باید مد نظر داشت آن است که در شرایطی که شرکت‌های حاضر در بورس تهران فاقد صورت‌های مالی منطبق بر استانداردهای بین‌المللی هستند و از سوی موسسات معتبر بین‌المللی رتبه‌سنجی نشده‌اند به احتمال زیاد خریداران بالقوه خارجی، چندان به این اوراق روی خوش نشان ندهند یا در صورت خرید، به سبب فضای ابهام‌آلود این شرکت‌ها و نیز با در نظر گرفتن ریسک کشوری (سیاسی) ایران، نرخ سود بالایی را مطالبه کنند که بازهم احتمالاً در جهت بهترین منافع ناشران اوراق نخواهد بود. به نظر می‌رسد در نبود مقدمات مورد اشاره برای انتشار اوراق ارزی با رویکرد بین‌المللی شدن بورس تهران و جذب منابع خارجی، خریداران این اوراق به گروه‌های خاصی محدود شود. در این صورت نقدشوندگی اوراق نیز دچار خدشه می‌شود که به سبب تحمیل ریسک نقدشوندگی به خریداران اوراق، بازهم صرف ریسک مورد مطالبه آنها را افزایش خواهد داد. در این صورت فلسفه عرضه عمومی اوراق بر روی تابلوی بورس زیر سوال می‌رود.  در شرایطی که مقدمات عرضه اوراق بدهی ارزی چندان مهیا به نظر نمی‌رسد؛ پیشنهاد می‌شود شرکت بورس قبل از هر اقدامی برای راه‌اندازی تابلوی ارزی از پتانسیل شرکت‌های تامین سرمایه برای عرضه خصوصی اوراق استفاده کند و پس از ارزیابی نتایج اقدامات آنها نسبت به عرضه عمومی اوراق مذکور اقدام کند تا عرضه موفقیت‌آمیز باشد.