انواع روش‌های حسابرسی
حسابرسی فرآیندی حیاتی در مدیریت مالی هر سازمان است که به بررسی و ارزیابی گزارش‌های مالی و عملیات اقتصادی می‌پردازد.
رپرتاژ آگهی: این فرآیند با هدف اطمینان از صحت اطلاعات مالی، شفافیت و رعایت استانداردهای حسابداری انجام می‌شود. حسابرسان با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های مختلف، نقاط ضعف و قوت سازمان را شناسایی و به بهبود کارایی و کاهش ریسک‌های مالی کمک می‌کنند. در این مقاله با انواع روش‌های حسابرسی آشنا می‌شویم.
حسابرسی چیست؟
حسابرسی به معنای ارزیابی و بررسی گزارش‌های مالی یک شرکت توسط فردی مستقل و خارج از سازمان است. در این فرآیند، تمام اسناد و صورت‌های مالی باید دوباره مورد ارزیابی قرار گیرند. اما برای اینکه این فرایند به‌عنوان حسابرسی شناخته شود، باید دو ویژگی اساسی داشته باشد.
-
گزارش حسابرس باید شامل نظر دقیق و بی‌طرفانه باشد.
-
هدف از حسابرسی شناسایی تقلب و اشتباهات در اسناد مالی است.
اهمیت حسابرسی مالی در سازمان‌ها چیست؟
مهمترین و اصلی ترین دلیل حسابرسی مالی در سازمان ها اطمینان سهامداران، ذینفع و مدیران سازمان از صحت صورت های مالی است. علاوه بر این؛ بنگاه های اقتصادی که مبلغ درآمدشان از ۲۵ میلیارد تومان بیشتر باشد میبایست گزارش حسابرسی کسب و کار خود را به همراه اظهارنامه مالیاتی برای اداره مالیات ارسال کنند. این دو دلیل موجب شده است تا استفاده از خدمات حسابرسی برای کسب و کار لازم و ضروری شود.
روش‌های حسابرسی چیست؟
حسابرسی به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که حسابرس برای دستیابی به اطلاعات و مدارک لازم به منظور ارائه نظر تخصصی خود انجام می‌دهد. به طور کلی، دو دسته اصلی حسابرسی وجود دارد که انتخاب هر یک از این روش‌ها بستگی به شرایط و نیازهای حسابرس دارد.
حسابرسی از درون اسناد و مدارک
این دسته از روش‌ها به بررسی اسناد و مدارک مالی پرداخته و شامل موارد زیر می‌شود:
-
سندرسی: در این فرآیند، حسابرس تعدادی از اسناد حسابداری را از آرشیو یا سوابق مالی شرکت استخراج و بررسی می‌کند.
-
ردیابی: این روش شامل دنبال کردن و بررسی مدارک اولیه به منظور دسترسی به سوابق مالی است.
-
محاسبه مجدد: در این مرحله، حسابرس به دقت محاسبات ریاضی موجود در اسناد و مدارک حسابداری را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
حسابرسی از بیرون اسناد و مدارک
روش‌های مربوط به حسابرسی از بیرون به شواهدی که از منابع خارجی به دست می‌آیند، مربوط می‌شود و شامل موارد زیر است.
-
مشاهده: این روش به حسابرس امکان می‌دهد تا با مشاهده مستقیم، اطلاعاتی درباره شناسایی دارایی‌ها و ارزیابی اجرای صحیح فعالیت‌ها به دست آورد.
-
پرسش و جو: این روش به عنوان یک مکمل برای سایر تکنیک‌ها شناخته می‌شود. هرچند که نتایج حاصل از پرسش‌گری معمولاً غیرقابل اتکا است و بیشتر در مراحل بررسی کنترل‌های داخلی کاربرد دارد.
-
اخذ تاییدیه از اشخاص ثالث: حسابرس می‌تواند نامه‌هایی به افراد یا نهادهای خارج از شرکت ارسال کند تا تأیید یا رد موضوعاتی خاص را دریافت کند. پاسخ‌های این تاییدیه‌ها می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر روند حسابرسی داشته باشند.
این روش‌ها به حسابرسان کمک می‌کند تا به طور مؤثری به شواهد و اطلاعات مورد نیاز برای اظهارنظر نهایی خود دست یابند.
انواع حسابرسی چیست؟
انواع روش‌های حسابرسی به شرح زیر است.
حسابرسی صورت‌های مالی
حسابرسی صورت‌های مالی، رایج‌ترین نوع حسابرسی است که به ارزیابی و تأیید صحت صورت‌های مالی می‌پردازد. هدف اصلی این حسابرسی، ارائه اطمینان به ذینفعان مانند سهامداران و سرمایه‌گذاران درباره دقت و سلامت داده‌های مالی و رعایت استانداردهای حسابداری است. حسابرسان از تکنیک‌ها و استانداردهای شرکت های حسابرسی و خدمات مالی مختلفی نظیر نمونه‌گیری، بررسی مستندات، مصاحبه با کارکنان و انجام آزمون‌های تحلیلی برای تحلیل صورت‌های مالی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به بررسی دقیق صورت‌های مالی یک شرکت سهامی عام به منظور تهیه گزارش سالانه برای ارائه به سهامداران و تضمین صحت اطلاعات مالی اشاره کرد.
حسابرسی رعایت
حسابرسی رعایت به بررسی میزان تطابق فعالیت‌های شرکت‌ها با قوانین، مقررات، سیاست‌ها و کنترل‌های داخلی مربوط می‌شود. هدف این نوع حسابرسی، تضمین رعایت الزامات قانونی و کاهش ریسک‌های مالی و حقوقی سازمان است. حسابرسان از طریق بررسی مستندات، مصاحبه با کارکنان و مشاهده فرآیندهای عملیاتی، میزان انطباق با قوانین و مقررات را ارزیابی می‌کنند.
حسابرسی عملیاتی
حسابرسی عملیاتی شامل ارزیابی و تحلیل کارایی فعالیت‌های سازمان یا بخش خاصی از آن در راستای دستیابی به اهداف مشخص است. هدف این نوع حسابرسی شناسایی نقاط قوت و ضعف در فرآیندهای اجرایی و ارائه پیشنهاداتی برای بهبود عملکرد است. این فرآیند به بررسی جامع فعالیت‌ها پرداخته و بر سه معیار کلیدی تأکید دارد.
-
صرفه اقتصادی: ارزیابی تخصیص بهینه منابع و کاهش هزینه‌ها.
-
کارایی: سنجش بهینه‌سازی عملیات و کاهش اتلاف منابع.
-
اثربخشی: بررسی تأثیر فعالیت‌ها بر تحقق اهداف سازمان.
به عنوان مثال، ارزیابی یک سیستم حسابداری کامپیوتری در راستای بهبود کارایی و دقت آن، نمونه‌ای از حسابرسی عملیاتی به شمار می‌آید. حسابرسان از تکنیک‌های مختلفی مانند تحلیل داده‌ها، مشاهده فعالیت‌ها و گفت‌وگو با کارکنان برای ارزیابی کارایی عملیات بهره می‌برند.
حسابرسی قانونی
یکی دیگر از روش‌های حسابرسی، حسابرسی قانونی است. حسابرسی قانونی غالباً در شرکت‌هایی انجام می‌شود که اعضای هیئت مدیره یا شرکا با مسائل قانونی مواجه شده‌اند. بروز اختلافات میان سهامداران یا زیان‌های مالی قابل توجه می‌تواند به مشکلات قانونی برای شرکت منجر شود. در این شرایط حسابرسی قانونی، که به بررسی دقیق مسائل مالی و شناسایی تقلب‌ها پرداخته و مشابه پزشکی قانونی عمل می‌کند، به منظور ارائه شواهد در پرونده‌های حقوقی و کشف ریشه مشکلات مالی صورت می‌گیرد.
حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی توسط واحد حسابرسی داخلی یک سازمان انجام می‌شود و به ارزیابی سیستم‌های کنترل داخلی و انطباق با قوانین و مقررات می‌پردازد. کارمندانی که در بخش حسابداری فعالیت می‌کنند، موظفند گزارش‌های خود را به صورت هفتگی، ماهانه و سالانه به مدیران ارشد ارائه دهند. این نوع حسابرسی با فراهم کردن رویکردی سیستماتیک و روش‌مند، به ارزیابی و بهبود فرآیندهای مدیریتی، کنترل ریسک و فعالیت‌های راهبری می‌پردازد. روش‌های مورد استفاده در این نوع حسابرسی مشابه روش‌های به کار رفته در حسابرسی رعایت و عملیاتی است. به عنوان مثال، حسابرسی داخلی فرآیند خرید یک شرکت به منظور اطمینان از رعایت قوانین مرتبط با خرید و کاهش هزینه‌ها می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد.
حسابرسی ضمنی
حسابرسی ضمنی به عنوان یکی از اجزای فعالیت‌های حسابرسی انجام می‌شود و تمرکز آن بر بررسی موضوعات خاص است. هدف این نوع حسابرسی، تکمیل اطلاعات به دست آمده از سایر انواع حسابرسی و فراهم کردن دیدگاهی جامع‌تر درباره وضعیت مالی است. در حسابرسی ضمنی ممکن است در حین بررسی صورت‌های مالی، به ارزیابی سیستم حقوق و دستمزد نیز پرداخته شود.
تفاوت بررسی‌های حسابداری و حسابرسی در چیست؟
به نقل از وبسایت پلت:
" تفاوت اصلی حسابداری و حسابرسی در شرح وظایف آن است. حسابداران در اغلب اوقات استخدام رسمی شرکت هستند. اما حسابرس می‌تواند به شکل مستقل و بیرون از سازمان کار خود را آغاز کند. برای انجام فرآیند حسابرسی، لزومی به استخدام نیست. بستن قرارداد با یک موسسه حسابرسی برای شروع این فرآیند کفایت می‌کند. حسابداران، موظف به انجام کار حسابداری در هر روز هستند. آن‌ها اسناد و صورت‌های مالی را در دفاتر شرکت ثبت می‌کنند. تهیه گزارشات از درآمدها و بدهی‌ها، روند سود دهی شرکت، میزان خرید و فروش شرکت و… به طور روزانه توسط حسابدار انجام می‌شود.
اما حسابرس لزومی به کار روزانه ندارد. حسابرسی در بازه‌های ماهانه و سالانه انجام می‌شود. البته در بعضی از اوقات فرایند حسابرسی با شک به تقلب و مغایرت اسناد مالی شروع می‌شود و وابسته به زمان خاصی نیست. استانداردهای تعریف شده برای حسابداری و حسابرسی کاملاً متفاوت است. استانداردها و قوانین حاکم بر حسابرسی شامل مواردی است که قانون داخلی کشور امر می‌کند. قوانین انواع حسابرسی ایران لزوماً از بقیه کشورها تبعیت نمی‌کند".
انواع حسابرس کدام‌اند؟
حسابرسان در یک تقسیم‌بندی کلی به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند
۱. حسابرسان داخلی
حسابرسان داخلی کارکنان واحدی هستند که به آن‌ها رسیدگی می‌شود. این حسابرسان به عنوان رابط میان هیئت مدیره و شرکت عمل کرده و گزارش‌های خود را به طور هفتگی، ماهانه یا سالانه به مدیرعامل و هیئت مدیره ارائه می‌دهند. وظیفه آن‌ها بررسی عملیات داخلی و ارزیابی سیاست‌ها، رویه‌ها و توان مالی شرکت به منظور بهبود کارایی است.
۲. حسابرسان مستقل
حسابرسان مستقل افرادی هستند که در موسسات حسابرسی فعالیت می‌کنند. این حسابرسان بر اساس قراردادهای منعقد شده با شرکت‌ها یا سازمان‌ها، عملیات مالی و حسابداری را طبق اصول و موازین حسابداری مورد بررسی قرار می‌دهند. گزارش‌های آن‌ها به مجمع عمومی صاحبان سهام ارائه می‌شود و به عنوان واسطه‌ای میان سهامداران و هیئت مدیره شناخته می‌شوند. اهمیت حسابرسی مستقل زمانی به وضوح نمایان می‌شود که نیاز به اظهارنظر درباره صحت صورت‌های مالی و جریان امور مالی وجود دارد.
۳. حسابرسان دولتی
حسابرسان دولتی مسئول بررسی معاملات و کنترل‌های مالی در موسسات دولتی هستند. وظیفه آن‌ها این است که اظهارنظر کنند آیا فعالیت‌های اقتصادی و مالی طبق اصول متداول حسابداری دولتی در گزارش‌ها و صورت‌های مالی منعکس شده است یا خیر. این حسابرسان به نظارت بر شفافیت و انطباق مالی در نهادهای دولتی کمک می‌کنند.
این سه نوع حسابرس با وظایف خاص خود، نقش مهمی در تضمین صحت و شفافیت مالی در سازمان‌ها و موسسات مختلف ایفا می‌کنند.
جمع بندی
انواع روش‌های حسابرسی شامل حسابرسی داخلی، صورت‌های مالی، قانونی، ضمنی، رعایت و عملیاتی است که هرکدام کاربرد خاصی دارند. از طریق این فرآیندها، سازمان‌ها قادر به شناسایی خطاها، جلوگیری از تقلب و بهبود کارایی می‌شوند، که در نهایت منجر به رشد و توسعه پایدار آن‌ها می‌گردد.