فرصت یا تهدید!

ساختار سازمانی، فرآیندهای اداری و مسائلی که به دنبال آن می‌آید، همواره مساله بسیاری از کشورهای دنیا بوده است. از همین رو کشورها همواره به دنبال پاسخ به این سوال بوده‌اند که ساختار بوروکراتیک بهینه در این زمینه چه و چگونه باید باشد. مطالعات بسیاری در این مورد که از جمله دغدغه‌های مرتبط با حکمرانی و ساختار حکومتی نیز محسوب می‌شود، صورت گرفته است. ساختارهای اداری که نحوه تعامل نهادهای مختلف را با یکدیگر نمایندگی می‌کنند، همواره در معرض ناکارآمدی بوده‌اند. از نظر کلی، هنگامی که این ساختارها وظیفه‌ای را که بر عهده‌شان است به درستی انجام نمی‌دهند یا به‌گونه‌ای شکست هماهنگی میان آنها رخ می‌دهد گفته می‌شود که این ساختارها کارآمدی خود را از دست داده‌اند. این مساله می‌تواند عوامل متعددی  داشته باشد که در مجموع سبب هزینه‌بر ساختن انجام امور مختلف در یک چارچوب اداری می‌شود، اینجاست که از لفظ کاغذبازی به منظور توضیح این پدیده‌ها استفاده می‌شود. بارزترین پیامد این کاغذبازی، عدم شفافیتی است که در بستر فساد ساختاری فراهم می‌آورد. به علاوه شواهد نشان می‌دهند وجود پیچیدگی‌های اغلب بی‌مورد و زمانبر در بسیاری موارد مانع توسعه کسب و کار و پیشرفت و رونق اقتصادی کشورهاست. این عواقب، کشورهای مختلف را بر آن داشته است تا برای بهبود این نواقص در جست‌وجوی چاره باشند. کشورهای مختلف به انحای مختلف درصدد حل این مشکل برآمده‌اند که هرکدام نتایج خاص خود را به دنبال داشته است. اما اگر از منظر علم اقتصاد به الزامات این تغییرات و اصلاحات بنگریم، درخواهیم یافت که می‌توان با تحلیلی واقع‌بینانه  انگیزه‌ها و منافع هر یک از بازیگران این صحنه بوروکراتیک را بررسی کرد و بر اساس آن احتمالاً یک طرح بهینه از نحوه استقرار یک نظام بوروکراتیک ارائه داد. البته این تمام ماجرا نیست و پیاده‌سازی این طرح بهینه نیز الزاماتی دارد که در جای خود حائز اهمیت است. در صفحاتی که پیش روی شماست، تلاش کرده‌ایم چارچوبی تئوریک برای این بایدها و نبایدها مطرح کنیم و همچنین به تجربه کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه در این زمینه اشاره کنیم تا درک بهتری از بوروکراسی و تاثیر آن بر فرآیند توسعه داشته باشیم.