سپر تورمی

هر سرمایه‌گذار در بازارهای مالی در جست‌وجوی یافتن بهترین بازاری است که به تناسب سطح ریسک‌پذیری‌اش بازدهی قابل قبولی را برای پس‌انداز او فراهم آورد. افرادی که تاکنون در فضای بیزنس و سرمایه‌گذاری حضور نداشته‌اند معمولاً قدرت ریسک پایینی دارند که گاهی از اطلاعات اندک‌شان از ریزه‌کاری‌های بازار، ناشی می‌شود.

آنها در این شرایط دائم سوال می‌کنند که آینده کدام بازار درخشان‌تر خواهد بود؟ در این میان افرادی هستند که حاضر به پذیرش ریسک نبوده و به همین دلیل پول خود را در محل‌های تضمین‌شده با سود منطقی، نگهداری می‌کنند. سپرده‌های بانک‌ها یا خرید اوراق مشارکت پروژه‌های دولتی پناهگاه سرمایه این افراد است. تزریق پس‌اندازها به بانک‌ها در قالب سپرده‌های بانکی در یکی دو سال قبل به واسطه رکود قابل ملاحظه در سایر بازارهای فیزیکی و مالی از جمله مسکن، سهام، طلا و ارز با استقبال بیشتری روبه‌رو بوده است. بازدهی سپرده‌گذاری در بانک به عنوان یک سرمایه‌گذاری کم‌ریسک در‌ سال‌های مختلـف بـا نوسـانات قابل توجهی همراه نبوده و حداقل بازدهی بدون ریسک را برای سپرده‌گذاران به همراه داشته است.

مقایسه بازدهی بازارها برای سال قبل نشان می‌دهد بالاخره در سال 93 سپرده‌های بانکی به لحاظ بازدهی واقعی گوی سبقت را از دیگر بازارها ربود. دیگر بازارهای فیزیکی و مالی نظیر مسکن، بورس و سکه بازدهی منفی داشته است و بازار ارز نیز با وجود بازدهی مثبت 11 درصدی واحد پولی دلار، بازدهی واقعی منفی را به همراه داشته است. اینک اما با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای نگاه سرمایه‌گذاران به بازارهای مختلف برای سرمایه‌گذاری با توجه به روند تاریخی آنها و تطبیق با شرایط جدید است.

روند نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله در یک دهه گذشته

بررسی‌ها در بازه یک دهه گذشته نشان می‌دهد نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله روند کم‌نوسانی را در‌ سال‌های مذکور به همراه داشته است. بر اساس آمار موجود، نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله در سال 84 معادل 13 درصد بود.

بانک مرکزی نیز برای همان سال تورم نقطه به نقطه را معادل 1 /8 درصد و تورم میانگین را معادل 3 /10 درصد منتشر ساخت. با توجه به بالاتر بودن نرخ تورم نقطه به نقطه و میانگین برای سال 84 می‌توان نتیجه‌گیری کرد که در این سال، نرخ سود سپرده یک‌ساله از دو سطح تورم ذکرشده بالاتر بوده است و نشان می‌دهد در این سال نرخ واقعی سود بانکی با مبنا قرار دادن این دو نوع تورم مثبت بوده است. اما پس از سال 84، روند تغییرات نرخ سود تغییر قابل‌توجهی نداشته است و تا سال 91 تنها چهار واحد درصد به نرخ سود اسمی سپرده‌های یک‌ساله اضافه شده و این نرخ را به 17 درصد رسانده است.

این در حالی است که طی این مدت به نرخ تورم میانگین حدود 20 واحد درصد افزوده شده و نرخ تورم میانگین در سال 91 معادل 5 /30 درصد و نرخ تورم نقطه به نقطه نیز با حدود 33 واحد درصد افزایش نسبت به سال 84 به 2 /41 درصد در انتهای سال 91 برسد. این آمار نشان می‌دهد در سال 91 هم بر اساس آمار نقطه به نقطه و هم بر اساس تورم میانگین، نرخ سود واقعی سپرده‌ها منفی بوده است (نرخ واقعی سود سپرده یک‌ساله در سال 91 بر اساس تورم نقطه به نقطه انتهای سال معادل منفی 2 /24 درصد و بر اساس تورم میانگین معادل با منفی 5 /13 درصد بوده است).

با این حال در اسفندماه 91 سپرده‌های ریالی و ارزی بانک‌ها و موسسات اعتباری با رشد 28 درصدی به 4977262 میلیارد ریال رسید. با روی کار آمدن دولت یازدهم و افزایش امیدواری‌ها به بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی کشور در سال 92، روند تورم رو به کاهش نهاد. تیم اقتصادی دولت جدید با اتخاذ سیاست‌های ضد‌تورمی و کنترل نقدینگی در حرکت به سمت اهداف کاهش دادن رشد سرسام‌آور قیمت‌ها موفق عمل کرد و نرخ اسمی سود بانکی نیز متاثر از شرایط وقت تغییر کرد.

لذا تبعات این موضوع باعث تغییر رفتار در نرخ واقعی سود بانکی شد. در این سال نرخ تورم میانگین به 7 /34 درصد و نرخ تورم نقطه به نقطه در انتهای سال به 7 /19 درصد رسید. حال آنکه نرخ اعلام‌شده برای سپرده‌های یک‌ساله 5 /23 درصد بوده است که این نرخ بیشترین میزان نرخ سود سپرده یک‌ساله طی دهه گذشته بوده است. این روند کاهشی در تورم و افزایش نرخ سود سپرده باعث شد نرخ واقعی سپرده بانکی در سال 92 نسبت به‌ سال‌های قبل کمی بهبود یابد.

در اسفند‌ماه 92 نیز رشد سپرده‌های بانکی سپرده‌های ریالی و ارزی بانک‌ها و موسسات اعتباری نسبت به سال قبلش با رشد 37درصدی مواجه شد و به 6844166 میلیارد ریال رسید. در سال 93 نیز روند کاهشی در نرخ تورم همچنان تداوم داشت و افسار سمند چموش تورم کماکان توسط دولت تحت مدیریت بود. این موضوع باعث شد در شهریورماه سال 93 نرخ سود یک‌ساله سپرده پس از حدود یک دهه بالاتر از نرخ تورم قرار گیرد.

در سال قبل، نرخ سپرده یک‌ساله بانکی طبق توافق بانک‌ها معادل 22 درصد بوده است، همچنین بر اساس آمار بانک مرکزی، نرخ تورم میانگین در پایان اسفندماه 93 معادل 6 /15 درصد و نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در این زمان 2 /16 درصد اعلام شده که به ترتیب 1 /19 درصد و 5 /3 درصد کمتر از ارقام مشابه پایان سال 92 بوده است. با در نظر گرفتن نرخ هدف‌گذاری تورم برای سال 94 که حدود 14 درصد است، مشاهده می‌شود که پس از گذشت هشت سال، نرخ سود واقعی بانک‌ها مثبت شده است. هفته گذشته نیز بانک مرکزی اعلام کرد در پایان اسفند 93 رشد سپرده‌های بانکی در مسیر صعودی خود با عبور از 19 درصد به 8192761 میلیارد ریال رسیده است.

البته در این افزایش‌ها باید اثر اضافه شدن برخی موسسات مالی و اعتباری نیز لحاظ شود. فاصله گرفتن نرخ تورم انتظاری از نرخ سود سپرده‌های بانکی سرانجام موجب شد شورای پول و اعتبار در اردیبهشت‌ماه امسال سود علی‌الحساب سپرده‌های بانکی متناسب با طول دوره سپرده‌گذاری (با حداکثر سررسید یک سال) را کاهش و به 20 درصد برساند. هم‌اکنون نرخ‌های واقعی سود سپرده بانکی در مقایسه با شاخص‌های موردنظر برای تورم سالانه؛ یعنی شاخص‌های تورم متوسط، تورم نقطه‌به‌نقطه و تورم انتظاری مثبت شده است.

همچنین می‌توان پیش‌بینی کرد که با تداوم روند کاهشی تورم، نرخ واقعی سود بانکی نسبت به ‌سال‌های گذشته نیز افزایش قابل ‌توجهی یابد و بازار سپرده‌گذاری به یکی از بازارهای جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل شود. لذا انتظار می‌رود در صورت حصول توافق هسته‌ای، سیاست حفظ دستاوردهای تورمی همچنان توسط دولت حفظ شده و بازار سپرده‌گذاری نیز برای سرمایه‌گذاران با درجه ریسک پایین بتواند از جذابیت بالاتری در مقایسه با قبل برخوردار باشد. چرا که این نرخ بازدهی نه‌تنها قادر به حفظ قدرت خرید است بلکه به صورت واقعی مثبت خواهد بود.